Het werk van Marianne van Heeswijk gaat over versmeltende verhalen, over generaties en culturen heen. Zij herschept oude werkelijkheden tot een nieuwe, waarin ze alles gelijktijdig en gelijkwaardig aanwezig laat zijn. Haar kenmerkende zwarte gezichten op witte lichamen symboliseren de mens, zoals die oorspronkelijk uit Afrika afkomstig is, op een iconische manier. Tegenwoordig vind je die mens tot in de verste uithoeken van de wereld terug, in ruim 7,7 miljard individuen, met evenzovele weerspiegelingen van die ene, universele mens.
Bij de zomerexpositie in 2012 schreef Rob Perrée een nieuw artikel:
VERRASSENDE, VERVREEMDENDE VERHALEN
“Ja, mijn werk is extreem. Je houdt ervan of je haat het. Er is geen tussenweg.” Marianne van Heeswijk zegt het lachend. Dat er mensen zijn die niets van haar werk moeten hebben, deert haar niet. Ze weet wat ze doet en ze geniet ervan om het te doen. Ze gaat volledig op in haar werk. Haar werk is haar leven.
Ze haalt me bij het station op in een auto vol ‘troep’. In haar atelier zie ik dat de omschrijving ‘troep’ een volkomen verkeerde is en dat mijn ingesleten notie van een auto moet worden bijgesteld. Het atelier van Van Heeswijk bestaat uit een aantal ruimtes in een mortuarium van een voormalig ziekenhuis. In alle ruimtes staat en hangt werk van haar. Veel werk. De koelcellen laten zich niet volledig wegcijferen, maar het werk van de kunstenaar heeft de andere ruimtes volledig naar zijn hand gezet.
Marianne van Heeswijk maakt collages, tapijten, sculpturen en assemblages. Ze gaat daarbij uit van bestaand materiaal. Ze struint rommelmarkten af om dat materiaal te vinden. In principe kan dat alles zijn, lijkt het, maar bij nader inzien zijn er wel wat rode draden te zien. De gebruikte schilderijtjes hebben vaak religieuze thema’s , reproduceren oude meesters of verbeelden kitscherige zigeunerjongetjes. De objecten zijn vazen, schelpen, knopen, kopjes, hummelachtige beeldjes, heiligenbeelden, rijk gedecoreerde bonbondozen etc. Alles heeft een zekere glans, alles heeft iets over-de-top-perigs, alles laat het doodgewone achter zich liggen. Er is sprake van een grote culturele en materiële verscheidenheid. Vanuit die rijke en kleurrijke ‘voorraad’ gaat ze aan het werk. In de schilderijtjes vervangt ze mensenhoofden vaak door (ingenaaide) dierenkoppen, de omgeving werkt ze weg door er bijvoorbeeld een noppenpatroon van verfstipjes of een expressionistisch verflaag overheen te leggen. Het geheel omvat ze in opvallende, vaak gouden, barokke lijsten. De grote tapijten die ze de laatste jaren heeft laten maken zijn een uitvergrote, geweven versie van potentiële schilderijtjes. Inclusief lijst. De sculpturen of assemblages zijn opgebouwd uit aan elkaar gelaste of gelijmde delen van allerhande gebruiks- en sierobjecten. Niet zelden worden ze uiteindelijk opgesierd met kleine, glinsterende nep edelstenen, glimmende knopen of glitters.
Uit die ongebruikelijke werkwijze ontstaan nieuwe werken die vervreemdend zijn, die een hoge graad van surrealisme kennen, die alle gangbare en traditionele esthetische wetten tarten. Maar met een dergelijke omschrijving doe ik ze toch te kort. Ze zijn meer. Het zijn ook wonderlijke verhalen of ingrediënten voor wonderlijke verhalen. Sprookjes in een nieuw jasje. Ze prikkelen de fantasie. Ze brengen de kijker in verwarring. En, ze zijn getransformeerd tot sterke aanwezigheden. Een bleek, wat kleurloos schilderijtje of een brave geborduurde versie van een oud meesterwerk verandert in een werk dat de aandacht trekt, of je wilt of niet. De sculpturen en assemblages maken zich luidruchtig kenbaar. Door hun felle kleuren en door hun extreme vormen. Wat je er ook van vindt, je kunt er niet omheen. Ze fascineren, ze prikkelen je nieuwsgierigheid, terwijl ze je soms ook irriteren.
Marianne van Heeswijk is niet perse op zoek naar engagement, die pretentie wil ze niet hebben, maar ze ziet haar werk wel degelijk als symbolisch voor een geslaagde multiculturele samenleving. Zij heft verschillen op. Ze laat zien hoe onderling verschillende delen tot een opwindend geheel kunnen worden. Kleuren hoeven niet bij voorbaat tegenover elkaar te staan, ze kunnen zich ook met elkaar vermengen. Het is zelfs niet vreemd om te constateren dat ze dieren en mensen dichter bij elkaar brengt.
In de kunst wordt er nog steeds een groot verschil gemaakt tussen high art en low art. In de loop der jaren hebben veel kunstenaars zich daar tegen verzet. Marcel Duchamp, Andy Warhol, Jeff Koons, Damien Hirst, om een paar toonaangevende voorbeelden te noemen. De kunstwereld is echter hardnekkig. Traditie en status laten zich niet gemakkelijk vermurwen. Marianne van Heeswijk daagt op haar manier de oude wetten en codes uit. Ze trekt zich niets aan van wat ‘men’ vindt. Ze slaagt erin vervreemding te wekken en nieuwsgierig te maken. Voorstanders of tegenstanders, haar werk laat niemand onberoerd.
Menig kunstenaar zou jaloers moeten zijn op een dergelijk resultaat.
Samenwerking met Maurice Christo van Meijel
